گل انگیزی یا شکوفه دادن درختان در پاییز

عدم رشد و ریزش برگ ها در فصل سرما به هیچ وجه نشان دهنده آن نیست که گیاه زمستانی شده است. زیرا ممکن است درختان حتی در اوایل پاییز  یا در زمستان جوانه بزنند. البته چون درختان در این زمان در حالت خواب یا قبل از خواب هستند ، گل انگیزی فقط پاسخی به تنش های محیطی است.

 دوره پیش از خواب معمولا با طولانی شدن شب ها و یا برخی تنش ها مانند خشکسالی بوجود می آید و طی آن، آندسته از درختانی که در اواسط تابستان برگ هایشان تغییر رنگ داده و ریخته است با سرد شدن هوا فعالیت های متابولیکی خود را متوقف می کنند. اما اگر در این زمان ، شرایط مجددا مساعد شود ، رشد خود را از سر خواهند گرفت.

گلدهی خارج از فصل باردهی گیاه را درفصل رویش کاهش خواهد داد. گیاهان از نظر ژنتیکی طوری برنامه ریزی شده اند که به شرایط آب و هوایی واکنش نشان دهند تا به رشد آنها کمک کند و بهترین فرصت را برای انتقال ژن های خود به نسل بعدی فراهم کنند. برای گیاهانی که در بهار شکوفه می دهند، طولانی شدن روزها و گرم شدن دما به آنها می گوید که زمستان به پایان رسیده است و باز کردن گل هایی که در اثر سرما آسیب نمی بینند یا از بین نمی روند، بی خطر است تا گرده افشان های منتظر بتوانند کار خود را انجام دهند. اما گاهی اوقات گیاهان فریب می خورند. البته خبر خوب این است که تنها درصد کمی از شکوفه های بیشتر گیاهان فریب تنش های محیطی را می خورند و در زمستان و پاییز به گل می نشینند. تا زمانی که هوای پاییز خنک بماند، بدون گرم شدن ناگهانی اواخر پاییز، شکوفه‌های کمی باز می‌شوند. جوانه‌های گل باقی‌مانده تا بهار که فصل واقعی گل انگیزی است، غیرفعال می‌مانند.

درختان ميوه در فصل بهار فعاليت شان شروع شده و توليد برگ، گل وميوه ميكنند. در طول فصل رشد جوانه هاي رويشي وجوانه هاي زايشي نيز با جذب آب و مواد غذائي و نور رشد كرده وحجيم شده و با دريافت نياز سرمائي خود در طول فصل سرد يا خنك سال براي گل انگيزي و توليد اندامهاي زايشي ورويشي در بهار آينده آماده ميشوند و اين دور تسلسل هر سال ادامه پيدا ميكند .اگر در اواخر تابستان و اوايل پائيز بعلت تغیيرات شرايط جوي ، هوا در يك منطقه ، سرد يا خنك شود و نياز سرمائي براي گل انگيزي اندامهاي زايشي درختان ميوه تامين شود و قبل از به خواب رفتن درختان مجددا با تغییرات دمائي درجه حرارت براي رشد ادامه داشته باشد، جوانه هاي زايشي و رويشي درختان فعال شده وبه گل تبديل ميشوند كه به آن گل دهي خارج از فصل ميگويند. درختان و باغاتي كه دچار اين عارضه بشوند در سال آينده يا هيچگونه توليدي نخواهند داشت و يا توليد محصول آنها به شدت كاهش پيدا ميكند .

در اثر باز شدن جوانه هاي رويشي ، برگ وشاخه هاي جديد توليد ميشود. با توجه به اينكه هوا در حالت سرد شدن است و فرصت زماني كافي براي خشبي شدن شاخه هاي علفي توليد شده وجود ندارد و شيرابه سلولي در بافت پوست در حال حركت است ، با پائين آمدن درجه حرارت و شروع اولين يخبندان قبل از خواب رفتن كامل  اينگونه درختان، تمامي سر شاخه هاي جوان وحتي درصورت شدت يخبندان، تمامي تنه درخت خشك شده و خسارت كلي ميبيند كه در بهار سال بعد قسمت هوائي از بين رفته و پاجوشها و تنه جوشها به صورت كپه اي و جاروئي شروع به رشد ميكنند كه در اين حالت ممكن است رشد يك درخت بيست ساله گردو را ده سال به عقب بيندازد.

گاهی نیز درختان و درختچه ها در اواخر بهار و دیرتر از زمان واقعی شکوفا می شوند. البته این شکوفایی درحدود چند گل و شکوفه است که به دلیل تاخیر در رشد جوانه ها  و کمبود مواد غذایی ، سرمای پاییزی ، یخ زدگی یا استرس های دیگر می باشد.

مراقبت بموقع و همه جانبه از باغ در طول تابستان و اوایل پاییز مانند آبیاری منظم و مبارزه با آفات می تواند از گلدهی پاییزی و یا خارج از فصل جلوگیری کند .همچنین انتخاب گونه های مناسب برای منطقه آب و هوایی مورد نظر که با شرایط منطقه سازگار هستند نیز در جلوگیری از این رویداد موثر است. مالچ پاشی اطراف درختان که کمک به حفظ رطوبت می کند و دمای خاک را در طول سال تنظیم می کنند نیز در بهبود این امر تاثیر دارد.

اصولا برای تولید گل در یک گیاه باید مراحل ذیل طی شود:

۱- گل انگیزی(Flower Induction) : مرحله تحریک به گلدهی است. در این مرحله تغییرات شیمیایی در مریستم انتهایی ساقه رخ می دهد. این تغییرات وابسته به درجات حرارت پایین بوده و در روزهای کوتاه پاییزی رخ می دهد.

۲- آغازگلدهی  : ( Flower  Initiation) این مرحله در درجه حرارت های نسبتا گرم و روزهای بلند سبب تغییر فرم رشد نقاط رویشی به سلول های آغازی گل می شوند.

۳- ظهور شکوفه (Flower Formation) : وقتی روزها بلند می شود و درجه حرارت معتدل ، جوانه های گل رو به تکامل می روند و شکوفه ها ظاهر می شوند که ما به آن گلدهی می گوییم.

تغییرات آب و هوایی خصوصا تاخیر در شروع  فصل پاییز و عدم گرایش دما به سمت کاهشی ، و نیز مقدار  C/N (نسبت کربوهیدرات  به نیتروژن در گیاه )گیاه را دچار اشتباه نموده و گیاه تصور می کند که اولا درجه حرارت مناسب است و ثانیا از ذخیره هیدرات کربن بالایی در ریشه و ساقه برخوردار است  ، لذا شروع به تولید شکوفه می کند. در این حالت پیام رسان های شیمیایی که همان هورمونها هستند به خصوص هورمون اکسین تولید و مقدار آن افزایش یافته و بر مرحله ی دوم یعنی آغاز گلدهی اثر کرده و آنرا تسریع می کند و گیاه در مقابل کار انجام شده قرار گرفته و شروع به گلدهی می کند.

بطور کلی عوامل زیر در شکوفه دهی خارج از فصل موثرند:

- تغییرات ناگهانی بین هوای خشک و متعاقباً مرطوب و گرم.

- قرار گرفتن گیاهان در معرض گازهای سمی

- تابش شدید نور مستقیم خورشید

-افراط در كود دهي به درختان بخصوص كود هاي ازته بعد از برداشت محصول كه رشد رويشي را افزايش ميدهد

-خشك شدن تمام يا بخشي از برگ درختان در طول فصل رشد در اثر نامتعادل بودن دور آبياري و افزايش ناگهاني درجه حرارت كه باعث تحريك رشد رويشي درختان ميگردد

- از بين رفتن سبزينه برگ درختان و يا زرد شدن برگها در اثر خسارت آفات وبيماريهاي گياهي مانند آفات مكنده بخصوص كنه ها كه باعث تحريك مجدد رشد رويشي ميگردد

-تعليف تمام يا بخشي از برگهاي در ختان توسط دامها در اواخر فصل بخصوص در باغات انگور كه منجر به تحريك رشد رويشي ميشود.

-انجام هرسهاي بيموقع و قطع شاخ وبرگ درختان بعد از برداشت محصول كه رشد رويشي را افزايش مي دهد.

- تغییرات جوی و  افزایش دمای ناگهانی و موقتی درجه حرارت در فصل تابستان و پاییز و به دنبال آن هوای گرم پایدار

-خشکسالی

- آسیب شدید توسط حشرات، حیوانات یا آسیب های مکانیکی.

-  آبیاری و ذخیره رطوبت بالای خاک پس از برداشت  که سبب تاخیر در خواب گیاه و تحریک رشد رویشی می شود

خشکسالی نیز ممکن است باعث گلدهی خارج از فصل شود

بسیاری از درختان و درختچه هایی که در اوایل بهار گل می دهند، مانند سیب و یاس بنفش، جوانه های خود را در تابستان قبل تشکیل می دهند. وقتی بهار خواب گیاه را می شکند، جوانه ها باز می شوند و شکوفا می شوند.

مکانیسمی که خشکسالی می تواند باعث گلدهی شود نامشخص است، اما برخی تحقیقات نشان می دهد که با خواب ناشی از استرس مرتبط است که به گیاهان کمک می کند انرژی را حفظ کنند، مشابه تجربه آنها در طول زمستان.هنگامی که خشکسالی باعث می شود گیاهان در پاییز شکوفا شوند، آن جوانه ها برای تبدیل شدن به گل در بهار در دسترس نیستند. اگر شکوفه دادن پاییزی در باغ های شخصی یا برای کشاورزان مشکل ساز شود، مردم ممکن است نیاز به کمک به باغ ها و محصولات خود داشته باشند. یکی از گزینه ها آبیاری تکمیلی گیاهان حساس به ویژه در اواخر تابستان است. مالچ پاشی در اطراف درختان به حفظ رطوبت کمک کرده و دمای خاک را در طول ما ههای گرم و خشک تابستان تنظیم می کند.

راه چاره :

۱-از آبیاری بدون دلیل در آخر فصل رشد و نزدیک به پاییز خوداری شود .

۲- مصرف کودهای شیمیایی بهینه شود و حتی المقدور از کودهای ارگانیک استفاده شود .

۳- در انجام هرس دقت لازم  صورت گرفته ، به نحوی که افراد با تجربه آنراانجام دهند تا  تعادل جوانه های رویشی و زایشی حفظ گردد.

کلید واژه ها: شکوفه های پاییزی، آبیاری، خشکسالی،مالچ، تغییرات آب و هوایی، تنش

منابع:

1. What Causes Flowers to Bloom in the Fall? https:// yalleclimateconnections. Org
2. Autumn Flowering of Fruit Trees: Causes and Consequences. https:// www. thumbgarden. Com
3. Why Are My Apples Blooming During Fall? https:// www. carn. msu. edu
4. How Do Trees Know When to Wake Up? https://northernwoodlands.com
5. Flowering Tree Not Blooming. What’s The Cause? https:// www. thespruce. Com
6. All Fall Blooming Apples Curiosity of Concern? https:// www. goodfruit. Com
7. What Causes Flower Buds to Fall or Drop from Plants? https:// www. Wisonbrosgardens. Com
8. How is Global Warming Affecting Fruit Tree Blooming. https:// www. frontiersin. org