همه چیز درباره بذرمال

آیا تابحال به این موضوع فکر کرده اید که چگونه می توانید درصد جوانه زنی بذور خود را افزایش دهید؟چگونه می توانید جوانه های قوی تری داشته باشید که تاب تحمل در برابر آفات و بیماریها را بیشتر داشته باشند؟ یا این مساله را مورد توجه قرار داده اید که چگونه قادر خواهید بود زمان زنده مانی بذور در انبار و در طبیعت را افزایش دهید. برای پاسخ به این پرسش ها فرسته ذیل را مطالعه کنید.

تعریف بذرمال:

افزودن مواد شیمیایی بمنظور حفاظت بذر در مقابل پاتوژن ها یا بهبود جوانه زنی  را بذرمال می گویند. 

از فواید بذرمال ، به افزایش غلظت عناصر غذایی در قسمت های خوراکی و دانه گیاه، ارتقاء میزان عملکرد و محصول اشاره کرد. بذرمال کردن و پوشش دهی بذر، جهت افزایش زمان انبارداری یا زنده ماندن بذور در طبیعت نیز استفاده می شود. در ایران به دلیل گستردگی کمبود عناصر کم مصرف به ویژه روی، روش بذرمال یک روش مناسب برای تامین نیاز غذایی گیاهان همراه با سایر کودها خواهد بود که امروزه کاربرد فراوانی دارد. این روش، مقرون به صرفه است و سبب در دسترس قرار گرفتن میزان بیشتری اکسیژن برای بذر و حافظت بذرها از آسیب های فیزیکی و شیمیایی نیز می گردد.

یکی از عوامل استفاده از بذرمال، کمک به جوانه زنی بذور می باشد. حتی یک خاک زراعی خوب نیز ممکن است دارای یک یا چند عامل محدود کننده جوانه زنی بذر و رشد اولیه گیاهان باشد.

این عوامل عبارتند از:

    1- عوامل فیزیکی:

• تهویه نامناسب خاک
• درصد بالای ذرات رس که موجب چسبندگی زیاد ذرات خاک می شود.
• درصد  بالای ذرات شن که موجب کاهش ظرفیت نگهداری آب در خاک می شود.

   2- عوامل شیمیایی:

• وجود سدیم قابل تبادل ( سدیم آزاد) در خاک موجب شوری خاک و در نتیجه منفی شدن فشار اسمزی خاک می گردد. همچنین از جذب آب توسط بذر جلوگیری کرده و قدرت جوانه زنی و رشد اولیه گیاه را کاهش داده و موجب گیاهسوزی می شود.

   3- عوامل میکروبی:

وجود میکروارگانیسم های غیر مفید درخاک که با ترشح توکسین (سم) موجب اختلال در جوانه زنی بذر و کاهش رشد اولیه گیاه می شوند و با میکروارگانیسم های مفید خاک بر سر منابع غذایی و فضا در رقابت می باشند.

دور کردن محیطی که بذر در آن قرار می گیرد از این عوامل ، سبب موفقیت در جوانه زنی و رشد اولیه گیاه شده و از این رو روش بذرمال اهمیت بسزایی پیدا می کند.

بذرمال کردن با یک بذرمال مناسب همچنین موجب یکنواختی سطح جوانه زنی بذور و یکسان سبز شدن سطح مزرعه می شود. بذرمال باعث ایجاد سیستم ریشه های اولیه و ثانویه(جاذب ) قوی در گیاه می شود. کودهای ذرمال اصلاح کننده ساختمان خاک هستند و نقش مهمی در کاهش استفاده از کودهای شیمیایی ایفاء می کنند.

در روش بذرمال معمولا سوسپانسیون ها یا پودرهایی از عناصر غذایی بعنوان پوششی روی بذر بکار می روند ولی به درون بذر وارد نمی شوند. به این ترتیب که بذرهایی که با عناصر غذایی پوشش داده شده اند، پس از قرار گرفتن در خاک، از پوشش بذور جدا شده و سپس گیاه در حین جوانه زنی از عناصر غذایی آزاد شده در خاک استفاده می کند.

برای بذرمال کردن از موادی چون هیومیک اسید، روی، فسفر، هورمون های رشد، فسفید پتاسیم  و اسید های آمینه با هدف افزایش قدرت و توانایی جوانه زنی بذرها استفاده می شود. در برخی بذر مال ها بمنظور پیشگیری از بروز آفات ، بیماری ها و کنترل آنها از حشره کش هایی مانند تیامتوکسام و ایمیداکلوپرید، قارچ کش هایی مانند تبوکونازول ، کربوکسین تیرام ، کاربندازیم ، فوزتیل آلومنیوم ،کاپتان و انواعی از باکتری کش ها و نماتد کش ها استفاده می شود.

در آزمایشات میدانی، بذور تیمار شده و آغشته شده به بذرمال نسبت به شاهد از جوانه زنی بیشتر، تراکم بهتر و سیستم ریشه ای قویتری برخوردار شدند و کاربرد این محصول فواید زیادی را در برداشت. 

روش های مصرف بذرمال:

   1- مخلوط بذر و بذرمال

در این روش بسته به میزان ظرفیت میکسر ، ابتدا بذور را در میکسر ریخته و سپس مقدار لازم از بذرمال را در مقدار کافی آب ( دو برابر حجم بذرها) رقیق می کنیم تا محلول یکواختی بدست آید. سپس محلول بدست آمده را درحالیکه در حال چرخش است به میکسر اضافه کرده و خوب هم می زنیم تا بذور بطور یکنواخت با محلول بذرمال آغشته شوند. آنگاه بذر ها را در سایه خشک کرده و بعد کشت را انجام می دهیم.

   2- پاشیدن بذرمال روی بذرها

ابتدا مقدار لازم از بذرمال را با مقدار کافی آب سرد(دو برابر حجم بذرها) رقیق کرده و سپس محلول بذرمال رقیق شده را داخل مخزن سمپاش ریخته و روی بذرها اسپری می کنیم. آنگاه روی پلاستیک ، همزمان بذر و بذر مال را خوب هم زده تا بصورت یکنواخت بذرمال به بذر آغشته شود. پس از خشک شدن، بذرها آماده کشت می باشند.

   3- غوطه ور کردن غشاء

   4- ابتدا بذرمال را با آب مخلوط کرده و سپس نشاءهای مورد نیاز را از خزانه خارج کرده و ریشه ها را با محلول بذرمال آغشته می کنیم. آنگاه نشاء هارا به زمین اصلی منتقل می کنیم.

استفاده از کیتوسان در بذر مال

امروزه استفاده از کیتوسان در بذرمال رواج قابل توجهی یافته است. کیتین و کیتوسان ترکیباتی بر پایه مواد طبیعی هستند که در کشاورزی برای مقابله با تنش های زنده و غیرزنده گیاه استفاده می شوند. این ترکیبات مانع از رشد و توسعه قارچ ها و عوامل بیمارگر شده و باعث فعال شدن سیستم ایمنی گیاه در مقابل ویروس ها، باکتری ها و سایر آفات می شوند. قطعات کیتین و کیتوسان از طریق تجمع فیتوالکسین ها، پروتئین های دفاعی ، ممانعت از فعالیت آنزیم های مخرب پاتوژن ها، سنتز لیگنین، جاسمونیک اسید و همچنین تشکیل کالوز باعث تحریک مکانیسم دفاعی گیاه میزبان در پاسخ به عوامل مهاجم  می گردند. با توجه به این موارد، امروزه استفاده از کیتوسان در سیستم های کشاورزی در جهت افزایش کیفیت و کمیت محصولات، استفاده روزافزون پیدا کرده است.

استفاده از کیتوسان به صورت بذرمال باعث افزایش شاخص جوانه زنی بذر، کاهش میانگین زمان جوانه زنی، افزایش طول ریشه و همچنین افزایش وزن خشک ریشه و اندام هوایی می شود. کیتوزان با کاهش محتوای مالونیل دی آلدئید ، سبب افزایش نفوذپذیری نسبی غشای پلاسمایی و غلظت قندها، پرولین، هورمون های گیاهی، آنزیم ها،  فعالیت کاتالاز و پراکسیداز باعث افزایش مقاومت گیاه می شود. کیتوسان در طیف گسترده ای از گیاهان تک لپه و دولپه در مرحله بذری و همچنین نهال بذری قابل استفاده است.

منابع:

1. http:// chap.scg.ir/sites/default/files/books
2. R. D. Knakeph, The overall value of seed treatment, Seed treatment, Ohio State University, Bulletin 638
3.  S. Sridhar,S.Abarna , R. Thooyayathy and K. Vahayalakshmi, Seed Treatment Techniques