علت ترکیدگی میوه های هسته دار

 آیا هیچگاه با ترک خوردگی میوه های درختان هسته دار خود مواجه شده اید؟ آیا کاهش کیفیت میوه و عدم بازارپسندی آنها شما را دچار نگرانی نکرده است؟آیا توانسته اید دلیل ن را بفهمید و یا راه حلی برای این مشکل یافته اید؟

فرسته ذیل سعی دارد به این سوالات پاسخ دهد و شما را در حل مشکل راهنمایی کند.

ترکیدگی میوه های هسته داران (به ویژه گیلاس، آلبالو ، آلو ، هلو و شلیل ) یکی از بیماری های مهم در درختان میوه هسته دار است که معمولا در نتیجه ی بارش شدید باران و یا عملیات آبیاری سنگین قبل از برداشت ایجاد می شود. این عارضه یکی از مهم ترین مشکلاتی است که اکثر باغداران با آن مواجه بوده و فروش و بازارپسندی محصول را بشدت تحت تاثیر قرار می دهد. ترک خوردگی میوه ها که اغلب در اواسط و اواخر مراحل رشد گیاه روی می دهد , علاوه بر کاهش کیفیت میوه ، موجبات حمله عوامل بیماری زا به داخل میوه را فراهم می آورند.

اختلافات شدید در رطوبت ، دما و میزان کود دهی در ترک خوردگی موثر است. همچنین درختان جوان نسبت به درختان میوه مسن از حساسیت بیشتری نسبت به ترکیدگی برخوردار هستند. تغییرات ناگهانی دما نیز در ترک خوردگی میوه ها موثرند. وقتی دما در اوایل دوره رشد میوه کم و سپس ناگهان افزایش یابد ، موجب ایجا ترک در میوه می گردد.

یکی دیگر از دلایل ترک خوردگی میوه ها ، تغییرات ناگهانی در رطوبت خاک می باشد. اگر بارش باران بمدت طولانی ادامه داشته باشد، آب به سیستم ریشه ای گیاه و از آنجا به سرعت به میوه انتقال می یابد و سبب تورم سلول های گیاهی در میوه می شود. از آنجاکه پوسته میوه غیر قابل ارتجاع است ،نمی تواند همگام با سرعت جذب آب ، گسترش یابد و لذا میوه دچار ترکیدگی می گردد.

تغذیه گیاهی نیز اهمیت فراوانی در این موضوع دارد. میوه هایی که دارای کلسیم و بر فراوان در پوسته خود هستند ، دارای استحکام و سفتی بیشتر و دیواره های سلولی قوی تر بوده و در نتیجه به عارضه ترکیدگی میوه حساسیت کمتری خواهند داشت.

محلول پاشی برگی با کود های حاوی کلسیم و بر در اواخر دوره رشد میوه و بویژه قبل از برداشت با کاهش فشار اسمزی در قسمت های مختلف میوه باعث می شوند که جذب آب بوسیله میوه بسیار کاهش یافته و درنتیجه از ترکیدگی احتمالی میوه ها در اثر بارش باران و یا آبیاری کاسته شود. همچنین کلسیم موجود در کودها سبب تاخیر در رسیدن میوه ها شده و لذا قابلیت انبارداری میوه ها را افزایش می دهد.

کمبود عناصری چون  پتاسیم ، نیتروژن ، مس و غیره هم در افزایش تنش های فیزیولوژیک در طول دوره رشد میوه موثرند و می توانند سبب ترک خردگی شوند. بویژه کمبود عناصری چون بر و کلسیم در ترک خوردگی میوه ها بسیار تاثیر گذارند. عنصر مس هم نقش بارزی در افزایش ضخامت دیواره سلولی، بهبود استحکام و سفتی پوست و نیز حفظ یکنواختی و همگن بودن بافت پوست در قسمت های مختلف میوه دارد، به طوری که با افزایش سنتز لیگنین، پکتین و سلولز ، نقش بسیار مهمی در کاهش میزان ترک خوردگی میوه ارقام هسته داران ایفا می کنند.

در مقابل، استفاده بیش از حد کودهای ازته ، ضخامت پوست را در ارقام هسته دار کاهش می دهد و استفاده از کود ازته بیش از حد مورد نیاز سبب بروز ترک خوردگی در میوه های هسته داران می شود. همچنین آسیب و خسارات احتمالی در حین برداشت، انبارداری و حمل و نقل را افزایش داده و  بازارپسندی و عمر تازه خوری میوه را کاهش می دهد.

گاهی نیز وقتی مقدار یک یا تعدادی از عناصر غذایی مانند فسفر ، پتاسیم و کلسیم در گیاه خیلی زیاد و مقدار سایر عناصر کم باشد ، ترک خوردگی میوه ایجاد می شود. مثلا ترکیدگی بر اثر کمبود یا فقدان کلسیم و بیش بود پتاسیم متداول است. بمنظور ایجاد تعادل میان عناصر معدنی موجود در میوه در طول رشد، استفاده از کودهای ازته، کلسیم و بر در مقادیر متناسب با نیاز گیاه موثر است. باید توجه داشت که در مصرف این کودها اغراق نکرد که خود سبب اختلال در جذب کلسیم شده و لذا سبب ترک خوردگی می شوند.

تابش شدید آفتاب و خشکی هم در ترک خوردگی موثرند. همچنین اگر در اوایل دوران رویش، گیاه با کمبود آب مواجه باشد ، باران های متوالی و یا سیل در زمان رنگ گیری میوه سبب ایجاد ترک در میوه خواهد شد.اصولا بعد از یک بارندگی  شدید و نیز عملیات آبیاری در اواخر دوره رشد میوه، مقدار قابل توجهی آب بوسیله میوه جذب میشود ، بطوریکه بخاطر جذب آب نیرویی به سمت بیرون و پوست میوه  وارد میشود و زمینه ترکیدگی را از نازکترین بخش میوه فراهم میکند.آبیاری بیش از حد نیز منجر به ترکیدگی می شود. وقتی تعداد ترک ها زیاد و عمیق است، علت آن را در مدیریت نا صحیح آبیاری می توان جست. توصیه می شود آبیاری عمیق و بطور منظم انجام داده شود. در این صورت ریشه ها عمیق تر شده و در برابر خشکی مقاوم می گردند و لذا گیاه کمتر دچار تنش آبی می گردد. هنگام خشکسالی و در حالت معمول، پوست میوه خاصیت غیر قابل ارتجاعی دارد که زمانی که با آبیاری یا بارندگی شدید همراه شود، مقدار زیادی از این آب به سمت میوه جریان می یابد و به پوست میوه فشار وارد آورده و سبب ایجاد ترک در آن می شود.

 انتخاب گونه مناسب هم نقش مهمی در جلوگیری از این نوع تنش ها ایفاء می کند.

می توان با انجام مدیریت صحیح آبیاری در طول دوره رشد و به ویژه مراحل پایانی رشد میوه و نیز کاهش میزان بار درخت (تنک کردن میوه در مراحل اولیه رشد میوه) زمینه ایجاد تنشهای فیزیولوژیکی و ترکیدگی در ارقام حساس را کاهش داد.

استفاده از هورمون ها و ترکیبات رشد گیاهی نیز می تواند سبب بروز این مشکل گردد. در زمستان های سرد ، بدون استفاده از هورمون های گیاهی ، تشکیل میوه در سال بعد با مشکل مواجه خواهد شد. اگر میزان استفاده از این مواد زیاد باشد و یا بطور مکرر استفاده گردند، سبب ایجاد ترک در میوه بویژه در دمای بالای نیم روزی خواهند شد.

بیماری هایی مانند آنتراکنوز ، و آفاتی چون کنه زنگار و کنه دونقطه ای نیز موجب ایجاد ترک در میوه ها خواهند شد. گاهی سفیدک دروغین هم باعث بروز ترک در میوه ها می شوند.

اسیدیته خاک را هم باید تنظیم نمود ، زیرا گاهی در بروز این مشکل در میوه ها موثرند.

 در صورت داشتن سابقه ترکیدگی میوه در باغ ۱۵ تا ۲۰ روز قبل از برداشت، باید نسبت به محلول پاشی کودهای کلسیم بر در درختان اقدام کرد.

از آنجاییکه دلایل متعددی در ایجاد ترک در میوه موثرند، هنگام بروز این مشکل ابتدا باید دلایل آن را بررسی کرده و سپس نسبت به انجم راه حل مناسب اقدام نمود تا خسارت به حداقل برسد. 

منابع:

1. Why do some fruit crack or split when it rains? https://www.fgv.com.au
2. Why is fruit splitting? Home Guides. https://homeuides.sfgate.com
3. How to prevent stone fruit cracking and splitting. https://yara.co.uk/crop - nutrition
4. Avoiding cherry fruit cracking in a balancing act. https://www.canr.msu.edu
5. A chronic problem of fruit cracking in fruit crops. https://actascientific.com