شوری خاک چیست

شوری خاک چیست؟

شور شدن خاک، تجمع بیش از حد نمک های محلول در خاک می باشد. نمک های محلول شامل ترکیبات مختلف سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، سولفات‌ها، کلریدها، کربوهیدرات‌ها، بی‌کربنات‌ها و سدیم کلرید است. زمین های متاثر از نمک بسته به محتوا به دو دسته شور و شور-سدیمی تقسیم بندی می شوند.

مهمترین اثر شوری خاک بر رشد گیاه، اختلال در جذب آب است. حتی با رطوبت کافی خاک، گیاهان به دلیل ناتوانی در جذب آب کافی از بین می روند. شور شدن خاک بر رشد گیاه تأثیر منفی می گذارد و باعث تخریب  خاک می شود. شوری شدید خاک منجر به از بین رفتن کامل زمین‌های کشاورزی و بیابان‌زایی می‌شود. از دهه 1990، روزانه حدود 5000 هکتار خاک به دلیل شور شدن در سراسر جهان از بین رفته است.

چه چیزی باعث شور شدن خاک می شود؟

شور شدن خاک زمانی اتفاق می افتد که نمک های محلول در زمین باقی می مانند. این امر یا به طور طبیعی یا به دلیل فعالیت های نادرست انسانی، به ویژه شیوه های کشاورزی اتفاق می افتد. دلایل  دیگر شوری خاک عبارتند از:

• در آب و هوای خشک و بارندگی کم، زمانی که نمک های اضافی از زمین خارج نمی شوند.
• سرعت تبخیر بالا، که نمک ها را به خاک اضافه می کند.
• زهکشی ضعیف یا غرقابی بودن خاک؛ نمک ها به دلیل عدم انتقال آب شسته نمی شوند.
• آبیاری با آب شور
• حذف پوشش گیاهی با ریشه عمیق و  بالا آمدن سطح آب زیرزمینی
• نشت  رسوبات زمین شناسی و نفوذ به آب های زیرزمینی
• هنگامی که سطح آب دریا بالا می رود نمک های دریا به زمین های پایین تر نفوذ می کنند.
• نسیم در نواحی ساحلی که توده های شور را به مناطق مجاور می برد.
• استفاده نامناسب از کودها، نیتریفیکاسیون بیش از حد باعث تسریع شوری خاک می شود.

علائم شوری خاک

با تجزیه و تحلیل سطح خاک، سرعت نفوذ آب و وضعیت پوشش گیاهی می توان به شور شدن به صورت بصری پی برد. با ادامه شوری، علائم شدیدتر می شوند مثلا

• ایجاد مناطق مرطوب و غرقابی
• سفید شدن زمین در مراحل اولیه و کریستال های نمک در مراحل پایانی
• افزایش سطح آب در شیارها
• خاک های لخت (جایی که گیاهان به دلیل شور شدن رشد نمی کنند)
• خرابی جاده ها، ساختمان ها و غیره
• دایره های سفید یا تیره در اطراف آب
• شاخص های مرتبط با شوری در پوشش گیاهی
• پژمرده شدن گیاه
• از دست دادن محصول
• کاهش تنوع زیستی
• ظهور گیاهان مقاوم به شوری در منطقه و تسلط بیشتر آنها

اثرات نامطلوب شوری

پیامدهای شوری خاک منفی است و جنبه های متعددی از اکولوژی و زندگی انسان را پوشش می دهد. صدمه به تولید محصولات زراعی، خطر سیل و فرسایش خاک را ایجاد می کند و تنوع زیستی را کاهش می دهد.

اندازه گیری شوری خاک

برای ارزیابی هدایت الکتریکی خاک از  دستگاه  EC متر استفاده می شود.  انواع دیگر آزمایشات شوری خاک درصد سدیم تبادلی یا نسبت سدیم جذبی می باشد. علاوه بر آزمایشات آزمایشگاهی، از راه سنجش از دور، ماهواره ها داده ها را با باندهای SWIR و NIR برای تجزیه و تحلیل شوری بازیابی می کنند.

چگونه از شور شدن خاک جلوگیری کنیم؟

• آبیاری را بهینه کنید (مصرف آب شور را کاهش دهید، آبیاری قطره ای و بارانی استفاده کنید و بیش از حد آبیاری نکنید).
• برای حفظ رطوبت و کاهش آبیاری، مواد آلی و کود دامی را اضافه کنید.
• از خاکورزی عمیق و کاربرد ماشین‌های سنگین خودداری کنید تا نمک‌های خاک را به ناحیه ریشه منتقل نکنید، که باعث شور شدن می‌شود.
• برای محافظت از سطح زمین از گیاهان پوششی یا مالچ استفاده کنید.

چگونه شوری خاک را کاهش دهیم؟

• زهکشی را برای آبشویی خاک  افزایش دهید.
• برای مدیریت مخاطرات اقتصادی و اطمینان از پوشش زمین، محصولات مقاوم به شوری بکارید.
• از طریق مواد شیمیایی مانند گچ یا اسید سولفوریک شوری را کاهش دهید.
• تبخیر را با مالچ یا بقایای محصول کاهش دهید.
• محصولاتی را پرورش دهید که بتوانند رطوبت را به خوبی جذب کنند تا از مرطوب شدن طولانی مدت زمین ها جلوگیری شود.
• کودها را منطقی اعمال کنید، زیرا استفاده بیش از حد از برخی مواد شیمیایی باعث شور شدن می شود.

برای کاهش شوری خاک مزرعه یا باغ خود با کارشناسان متخصص و مجرب شهر گیاه در ارتباط باشید.