بهترین زمان کوددهی درختان میوه

مقدمه

درختان میوه برای پرورش و تولید محصول بهینه و با کیفیت، مثل هر درخت، گل یا گیاه دیگری، به مواد مغذی و کود مناسب نیاز دارند. مقاله پیش رو را بخوانید تا با پنج مرحله‌ی ساده برای کود‌دهی درختان میوه آشنا شوید.

مرحله‌ی اول: دانستن زمان کود‌دهی

دانستن آنکه کوددهی به درختان در چه زمانی باید صورت گیرد بسیار اهمیت دارد.کوددهی به درختان باید زمانی انجام گیرد که درخت به مواد مغذی احتیاج دارد. اگر کوددهی زمانی انجام شود که خاک هیچ گونه کمبودی از نظر مواد غذایی موجود در خاک ندارد، نه تنها کمکی به رشد و عملکرد محصول نکرده اید، بلکه موجبات سوختگی ریشه درخت را به علت افراط در کوددهی و افزایش بیش از حد مواد غذایی مورد نیاز گیاه فراهم می آورید.

ضمن آنکه اگر کوددهی به درختان میوه در زمان مناسبش صورت نگیرد، درختان به اجبار از مواد غذایی ذخیره خود استفاده می کنند و لذا کوددهی پس از آن تاثیری بر روی افزایش عملکرد نخواهد داشت. درختان میوه برای آن که محصول خوبی در تابستان و پائیز به عمل آورند، باید به خوبی تغذیه شوند.

با توجه به نیاز درختان، بهترین زمان کوددهی در درختان میوه، در فصل بهار پیش از باز شدن شکوفه ها می باشد. یعنی دقیقا زمانی که درختان دوره رشد سالیانه شان را طی کرده اند و مواد مغذی خاک کاملا از دست رفته است. از یک ماه قبل از شکوفه زنی می توان کوددهی را آغاز کرد و اگر در این زمان قادر به کوددهی نبودید، این کار را تا اواسط تابستان هم می توانید ادامه دهید. بهتر است کوددهی را در اواخر تابستان و اوایل پائیز قطع کنید. زیرا سرما سبب وارد آوردن آسیب به درختان می شود. در این دوره از دادن کود های ازته مثل اوره هم باید اکیدا اجتناب کرد

مرحله‌ی دوم: با اندازه‌گیری بسنجید آیا به کود نیاز دارید یا نه

همه درختان میوه هر سال و به میزان یکسانی کود نیاز ندارند بلکه بسته به عوامل مختلف ممکن است از سالی به سال دیگر مقدار نیاز کودی درختان تغییر کند، برای همین حتماً این مقدار را سالانه اندازه‌گیری کنید.

عوارض ناشی از کوددهی نادرست به درختان

• کوددهی بیش از حد یعنی برگ و جوانه‌های زیاد، نه میوه زیاد. حتی ممکن است درخت به‌خاطر رشد سریع ضعیف شود و ریسک شکسته شدن شاخه‌ها، ادامه حیات درخت را با مشکل روبرو کند. کوددهی کم نیز از سرعت رشد می‌کاهد و درخت عملکرد مناسبی نخواهد داشت. برای همین در زمان برداشت، به‌اندازه‌ی مورد انتظار میوه به‌دست نخواهید آورد. درختان میوه‌ای که کود داده نشده‌اند و در خاک ضعیف کاشته شده‌اند به کمبود مواد مغذی و ضعف سلامت دچار می‌شوند و کمتر می‌توانند در برابر آفات و بیماری ها مقاومت کنند و دچار استرس می‌شوند.
• برای تعیین میزان کوددهی ابتدا باید میزان رشد سال های قبل درخت را اندازه بگیرید.
• نکته: هیچگاه نهال های تازه کشت شده در سال اول را کود ندهید، زیرا برخلاف تصور رایج نه تنها سبب سرعت بخشیدن به رشد نهال ها نمی شود، بلکه از آنجا که این درختان کوچک و نوپا هستند و ریشه حساسی دارند، کوددهی به آنها منجر به سوختگی ریشه آنها می شود و لذا نه تنها کمکی به نهال نکرده اید، بلکه زمینه از بین رفتن آن را هم فراهم کرده اید، به جای آن از کود های آلی همراه با کمپوست یا مالچ استفاده کنید.

مراحل اندازه‌گیری میزان رشد سال قبل

• ابتدا، حلقه‌ی رشد سال گذشته را بیابید. حلقه‌ی رشد نقطه‌ای روی شاخه است که درخت فصل قبل از آن نقطه شروع به رشد کرده است و نسبت به بقیه‌ی شاخه رنگ متفاوتی دارد.
• دوم، اندازه‌گیری باید تا انتهای شاخه انجام شود و در چند نقطه صورت گیرد.
• متوسط این اندازه‌گیری‌ها را به‌دست آورید. این مقدار متوسط می‌شود «رشد سالانه‌ی» فصل پیشین درخت.

اگر درختانی از یک رقم و یک سن در اختیار دارید از آنجا که ممکن است همگی آنها به یک میزان رشد نداشته باشند و لذا نیاز تغذیه ای آنها متفاوت باشد، این عمل را روی روی تمامی آنها انجام دهید.

اگر بیش از 20 درصد از حجم سال گذشته درخت را هرس کرده اید، از کوددهی تا سال آینده باید بپرهیزید.

اگر رشد سالانه درخت شما کمتر از این میزان یا مساوی میزان رشد سالانه هدف باشد، کوددهی را انجام دهید، در غیر این صورت مجددا اندازه گیری ها را انجام دهید و از دادن کود به درختان در سال جاری اجتناب نموده و در سال آینده کوددهی را انجام دهید.

• هلو و شلیل:  درختان جوانی که هنوز میوه نمی‌دهند باید 45-60 سانتی‌متر و درختان میوه‌ده بالغ باید 30-45 سانتی‌متر رشد کرده باشند.
• سیب و گلابی: درختان جوانی که هنوز میوه نمی‌دهند باید 45-75 سانتی‌متر و گلابی‌های بالغ باید 30-60 سانتی‌متر و درختان بالغ دارای شاخه‌های کوچک نورسیده باید 15-25سانتی‌متر رشد کرده باشند.
• آلو و گیلاس: درختان جوانی که هنوز میوه نمی‌دهند باید 55-90 سانتی‌متر و درختان میوه‌ده بالغ باید ۲۰ سانتی‌متر رشد کرده باشند.
• آلبالو: درختان جوانی که هنوز میوه نمی‌دهند باید 30-60سانتی‌متر و درختان میوه‌ده بالغ باید ۲۰ سانتی‌متر رشد کرده باشند.

مرحله‌ی سوم: انتخاب کود مناسب

برای ارزیابی رشد درخت، جدول رشد سالانه درختان را بررسی کنید. پس از تشخیص آنکه درخت نیاز به کوددهی دارد، باید بدانید که چه کودی به تغذیه درختان شما کمک می کند.

اغلب کود های ارگانیک حاوی نیتروژن بالا تاثیر خوبی روی درختان میوه دارند، علاوه بر نیتروژن، درخت به مواد غذایی ماکرو و میکرو نیز نیاز دارد. آزمایش خاک مشخص می کند که آیا نیازی به اضافه کردن فسفر، پتاسیم یا سایر مواد مغذی به خاک هست یا نه.

صرف نظر از زمان مصرف، زمانی که خاک بسیار خشک، یخ زده یا اشباع از آب باران است، از دادن کود خودداری کنید.

مرحله‌ی چهار: محاسبه‌ی مقدار کود مصرفی

هنگام کوددهی به درخت همیشه بیشتر مصرف کردن به معنی بهتر بودن نیست. حال که متوجه شده اید درخت به کود نیاز دارد و کود مناسبی برای این کار انتخاب کرده اید، وقت آن رسیده است مقدار مناسب کود برای درختان را تعیین کنید.

مقدار کودی که استفاده خواهید کرد به سن و اندازه ی درخت و همچنین درصد نیتروژن کود شما بستگی دارد.

تعیین مقدار کود مصرفی

• درختان به ازای هر تعداد سنی که دارند یا هر 5/2 سانتی‌مترمربع افزایش قطر درخت (سی سانتی‌متر بالاتر از سطح خاک محاسبه می‌شود) به ۴۰ گرم «نیتروژن خالص» نیاز دارند. حداکثر مقدار نیتروژنی که هر سال باید به درخت بدهید 453 گرم است.
• برای نمونه، اگر قطر درخت‌تان ۱۲ سانتی‌مترمربع است (یا مثلاً پنج سال سن دارد)، عدد ۵ را در ۴۰ ضرب کنید که عدد تقریبی ۲۰۰ به‌دست می‌آید. این یعنی درخت به ۲۰۰ گرم نیتروژن نیاز دارد.
• ولی یک لحظه صبر کنید، هنوز کارتان تمام نشده است. مقادیر «نیتروژن» به همین سادگی نیست که آن را به شکل دقیق وزن کرد، چون ترکیبات کود فقط از نیتروژن تشکیل نشده است.
• حروف NPK روی کود درصد نیتروژن در هر کیلوگرم را نشان می‌دهد نه مقدار واقعی آن را.
• برای نمونه، اگر حرف N روی بسته بندی عدد ۷ را نشان می‌دهد (یعنی ۷٪ نیتروژن) یعنی آنکه 70 گرم نیتروژن در هر کیلو گرم کود وجود دارد.
• لذا برای محاسبه‌ی مقدار کود لازم، مقدار نیتروژن لازم درخت را تقسیم بر عدد نیتروژن موجود در کود کنید.

بنابراین، با استفاده از مثال قبل، درخت سیب پنج ساله به ۲۲۰ گرم نیتروژن نیاز دارد. لذا مقدار لازم برای استفاده از کود N-P-K که دارای عدد 7 برای نیتروژن است که یعنی 70 گرم نیتروژن در هر کیلوگرم وجود دارد، 200گرم را تقسیم بر 70 می کنید که پاسخ آن یعنی 8/2 کیلو گرم، مقدار کودی است که باید به درخت بدهید.

مرحله‌ی پنجم:

اغلب کوددهی به درختان و گیاهان به دو صورت خاکی و آبیاری انجام می شود، یعنی برخی از کود ها بطور مستقیم روی خاک ریخته می شوند و برخی دیگر در آب آبیاری حل شده و به گیاه داده می شوند.

استفاده از کود در نزدیکی تنه درخت می تواند به آن آسیب برساند. به این دلیل برای جذب بهتر کود توسط ریشه ها، 30 سانتی متر از تنه درخت دور شوید و کوددهی را تا دور ترین نقطه ای که شاخه های درخت تا آنجا کشیده شده اند، ادامه دهید. برای این مقدار در این مساحت، دور درخت دایره ای بکشید و کوددهی را در این منطقه انجام دهید. روش دیگر کوددهی به درختان، کندن سوراخ های کوچک در اطراف درختان است.بویژه زمانی که خاک فشرده است که خود مانع رسیدن کود به ریشه ها می گردد.

برای کوددهی به این روش باید حفره هایی را به عمق 15 سانتی متر حفر کنید و فاصله هر یک را از یکدیگر 25 الی 60 سانتی متر در نظر بگیرید. در نهایت کود مورد نظر را درون سوراخ ها بریزید. پس از پایان کوددهی، روی حفره ها را با لایه ای 3 سانتی متری از کود کمپوست بپوشانید و درخت را آبیاری کنید.

روش چالکود نیز یکی از بهترین روش های کوددهی در باغات می باشد. زیرا سبب می شود ریشه ها مواد غذایی مورد نیاز خود را مستقیما از آن تامین کنند و لذا اثر آن از روش پخش سطحی کود به مراتب بیشتر است. ضمن آنکه مواد درون چالکود تا چندین سال در اختیار درختان باقی خواهد ماند. برای این منظور در اواخر زمستان و قبل از تورم جوانه ها در قسمت بیرونی یک سوم سایه انداز درختان 4 تا 6 چاله به عمق 40 تا 50 سانتی متر و قطر 30 تا 50 سانتی متر حفر می شود و کود های توصیه شده بر اساس آزمون خاک برای هر اصله درخت را با کود دامی پوسیده مخلوط کرده و در چاله های حفر شدهریخته می شود.

با لگد کوب کردن کود در داخل چاله تا حدی آن را فشرده کرده و در صورت نشست، مجددا به آن کود اضافه کنید تا هم سطح خاک شود، هنگام آبیاری چاله ها، از خیسی بیش از حد و خشکی توده کود دامی داخل چالکود بپرهیزید، در صورتی که از چاله ها به خوبی استفاده شود، ایجاد آن یک بار برای چندین سال کافی خواهد بود.

هر سال نشست کود در داخل چاله را با کود دامی جبران کنید. توجه داشته باشید که هرگز کود نیتروژن را در چاله کاشت استفاده نکنید، زیرا ریشه های جدید را می سوزاند، در عوض کود های ازته را در زمان های توصیه شده می توان در ناحیه نصف بیرونی سایه انداز و محل آبخور پاشیده و با نوک بیل زیر خاک برد.