اثرات سرمازدگی در درختان میوه

آیا تابحال به دنبال چاره ای برای زنده نگه داشتن درختان و گیاهان خود درفصل سرما در فضای باز بوده اید؟ چه راه حل هایی یافته اید و این شیوه ها تا چه حد موثر بوده اند؟ پاسخ سوالات خود را در مقاله ذیل خواهید یافت.:

اغلب درختان میوه مناطق معتدله در معرض یخبندان زمستان یا سرمازدگی بهاره قرارمی‌ گیرند که این امر موجب وارد شدن خسارات شدید اقتصادی می‌گردد.  ماه های زمستان با خود یخ ، سرما و برف بهمراه می آورند و لذا درختان را باید در برابر آنها محافظت کرد.

 با وجود این واقعیت که درختان در این فصل از سال خواب هستند ، از خطرات سرمای زمستان در این فصل در امان نیستند. شدت و میزان ناشی از خسارت زمستانه توسط عوامل متعددی کنترل می گردد، شامل گونه گیاهی، مکان و شرایطی که گیاه در آن رشد می کند و همچنین زمان بروز سرما در طول دوره خواب درختان. سرمازدگی تنها بدلیل برودت هوا رخ نمی دهد، بلکه عمده خسارات مربوط به نوسانات دمایی هوا توام با سرما می باشد.

باوجود آنکه سرمای زمستان صدمات زیادی به درختان در این فصل وارد می آورد ، ولی اثرات آن تا شروع فصل گرما قابل مشاهده نیست. برودت هوا، وزش بادهای خشک و شدید، نور شدید آفتاب و نوسانات دمایی از عوامل تاثیر گذار در خسارات ناشی از سرمای زمستانه است.

در این مقاله به بررسی تعدادی از عوامل که سبب بروز صدمه به درختان در فصل زمستان می شود ، می پردازیم:

هوای بسیار سرد

تمامی گیاهان دارای آستانه تحمل سرمایی خاصی هستند. زمانی که درجه هوا پایین می آید ، درختان مناطق گرمسیری که به نقاط سردسیر منتقل شده اند ، قادر به تحمل هوای سرد نیستند. دانشتن آستانه تحمل سرمایی گیاهان هنگام کاشت گیاهان و درختان درهرمنطقه ضروری است تا ازخسارات ناشی از سرما جلوگیری شود.

سرمازدگی دیررس بهاره:

سرما‌های بهاره اغلب خیلی خطرناک‌تر از یخبندان‌های اوایل پاییز می‌باشند و بیشتر در مناطق معتدله رخ می دهند که سبب بروز خسارت به گل و میوه ها می‌گردد، زیرا گل‌ها و میوه‌های جوان حساس‌تر از میوه‌های رسیده می‌باشند.

به طور کلی امکان وقوع سرمای بهاره در زمان باز شدن گل‌های درختان وجود دارد و معمولا طول مدت این نوع سرما بسیار کوتاه بوده و از چندین ساعت تا حداکثر سه روز بیشتر نیست. به طور کلی سرمازدگی بهاره اغلب موجب آسیب دیدن جوانه‌های تازه بیدار شده در درختان می‌شود و در صورت دیررس بودن حتی به میوه‌های تازه تشکیل شده نیز خسارت وارد می‌شود.

 در حالت کلی جوانه‌های بارور در حال رکود به سرمای زمستانه مقاوم هستند، اما مقاومت آن‌ها هنگام بیدار شدن جوانه‌ها کاهش پیدا می‌کند. جوانه‌های گل معمولا در دمای منفی ۲ یا منفی ۳ درجه سانتی گراد از بین می‌روند و از آنجایی که میوه‌های تازه تشکیل شده نسبت به گل‌ها حساس‌تر هستند ، اغلب در صفر تا منفی پنج درجه سانتی گراد آسیب می‌بینند ، لذا توصیه می‌شود عملیاتی جهت جلوگیری از سرمازدگی درختان خود انجام دهید.

سرمازدگی زمستانه:

این نوع سرمازدگی معمولا در فصل پاییز قبل از به خواب رفتن درختان و در فصل زمستان در دما‌های پایین‌تر از صفر درجه سانتی گراد رخ می‌دهد و در حالت شدید‌تر نیز درختان دچار یخ زدگی خواهند شد که در این صورت خسارات شدیدی به درختان وارد می آید. گاهی نیزممکن است سرمازدگی پاییزه پیش از به خواب رفتن درختان رخ دهد.

دماهای کمتر از ۵ – درجه سبب می شود آب موجود در بافت گیاه به کریستالهای یخ تبدیل شود. این کریستالها به دیواره بافتهای گیاهی فشار وارد کرده و سبب وارد آمدن آسیب به آنها می شود. در این حالت گیاه دچار یخ زدگی شده است. اگر درخت یا گیاهی دچار یخ زدگی شود مرگ آن حتمی است.

 نشانه های سرمازدگی درختان

نشانه های سرما زدگی درختان چروکیدگی برگها ، قهوه ای شدن نوک و حاشیه برگها و در نهایت تمام برگ ها، افتادگی ساقه و از بین رفتن جوانه های گل و برگ و خشک شدن شاخه است. درختان جوان نسبت به درختان بالغ در مقابل هوای سرد بسیار آسیب پذیرتر هستند. سرمازدگی می تواند به جوانه های درختان میوه آسیب برساند و تولید میوه برای بهار سال آینده را دچار اختلال کند.

آفتاب سوختگی زمستانه

تغییر غیر منتظره دما منجر به آفتاب سوختگی و ترک خوردگی درختان بر اثر سرما می شود. زمانیکه آفتاب تنه درخت را در طول روز گرم می کند ، موجب بیداری سلول های به خواب رفته در درختان می شود. این سلول های تازه فعال شده ، در اثر کاهش دما در طول ساعات شب خسارت می بینند. درنتیجه ، تنه درخت تیره می شود و برنگ قهوه ای متمایل به قرمز درآمده و قبل از ترک خوردگی ضخیم می شود.

آفتاب سوختگی زمستانه بیشتر در قسمت جنوب و جنوب غربی تنه درخت آسیب وارد می آورد، زیرا این قسمت از درخت در معرض نور مستقیم آفتاب قرار می گیرد و لذا نسبت به سایر قسمت های درخت حساس تر است.

ترک خوردگی بر اثر سرما ، ترک های عمودی در تنه هستند که بدلیل تغییرات ناگهانی دما اتفاق می افتد. درختان جوان با تنه نازک نسبت به این موضوع بیشتر حساس هستند .سرمازدگی در درختان احتمالا تنها سالی یکبار اتفاق می افتد.

این خسارات بلافصله در زمستان قابل مشاهده نمی باشد ، ولی در بهار ، قسمت های مرده در اثر سرما آشکار شده و سبب می گردند که زخم های ناشی از این آسیب ها گسترش یابد. از آفتاب سوختگی زمستانه می توان با پوشاندن تنه درختان پیشگیری کرد.

پوشاندن تنه از آبان تا فروردین باید ادامه یابد و درخلال ماههای گرمتر پوشش باید برداشته شود تا به تنه اجازه رشد و سخت شدن را بدهد. این امر بویژه در سه سال اول زندگی هر درخت امری ضروری است تا هم تنه ضخیم شود و هم باندازه کافی قوی گردد و موجب شود لایه های داخلی چوبی از خسارت محافظت گردند.

اثرات سوز زمستان بر درختان همیشه سبز همانند پوست بدن انسان، درختان نیز نیاز به رطوبت کافی در طول ماههای زمستان دارند. میزان کم رطوبت در هوا و در خاک ، سبب ایجاد یک محیط کویری برای درختان می شود. این امر ، درختان را نسبت به سوز زمستانه حساس تر می کند.

 از خسارات ناشی از سوز زمستانه می توان با آبیاری کافی در زمستان و یا کاشت گیاهان در مکان هایی که از آفتاب و باد محفوظ هستند ، محافظت کرد.

تصویر بالا پوشاندن تنه درخت را با یک پوشش روشن را نشان می‌دهد که سبب انعکاس نور خورشید شده و از آفتاب زدگی جلوگیری می‌کند.

یخ زدگی:

به صدمات ناشی از دمای پایین تر از صفر درجه سانتی گراد در گیاه یخ زدگی گفته می‌شود که معمولا صدمات یخ زدگی عمدتا ناشی از ایجاد کریستال‌های یخ در آوند‌های گیاه است که به سرعت در تمامی اندام‌ها گسترش پیدا می‌کنند.

خسارت ناشی از سرمازدگی به اشکال گوناگون اتفاق می افتد. تحریک رشد گیاهان در اوایل پاییز به دلیل کوددهی در اواخر تابستان و نیز هرس گیاهان در این زمان ، شیوه مناسبی برای مقاوم کردن گیاهان در برابر سرما نیست و علائم خسارت بصورت نوک سوخته شاخه ها نمایان می شود.

مدیریت جلوگیری از یخ زدگی:

کوددهی پس از به خواب رفتن گیاهان و بعد از آنکه دمای هوا به زیر 7 درجه سانتیگراد رسید، از یخ زدگی زمستانه تاحد زیادی جلوگیری می کند. اما کوددهی در اواخر تابستان یا اوایل پاییز که گیاهان هنوز فعال هستند ، بعنوان محرک رشد عمل کرده و سبب آسیب گیاهان بر اثر سرما می شود.

حذف و درمان قسمت های زخمی با موادی مانند مخلوط بردو ، پوشاندن تنه، رنگ کردن درختان به رنگ سفید که نور خورشید را در طول روز انعکاس داده و مانع گرم شدن تنه در طول روز شود، از عوامل موثر در پیشگیری از یخ زدگی است. پس از پایان فصل سرما ، باید بمنظور جلوگیری از حمله آفات یا خسارات ناشی از رطوبت ، پوشش ها را باید از درختان جدا کرد.

ترک خوردگی و شکستن شاخه ها

برف و یخ در زمستان علاوه بر ایجاد سرما در درختان ، موجب ایجاد وزن اضافی در شاخه ها و درنتیجه افزایش خطر شکستگی در شاخ و تنه می شود. در درختانی که بطور مناسب هرس شده  و شاخه های مرده و آسیب دیده حذف شده اند ، خطر شکستگی شاخه ها کاهش می یابد.

هرگاه طوفان سرما رخ دهد ، بهترین کار اینست که در برابر آن صبور باشید و اجازه دهید تا برف و یخ ذوب شوند. زیرا درختان بر اثر برف و یخ ، خمیده می شوند، ولی دچار شکستگی نمی گردند و لذا اغلب نیاز به مراقبت خاصی ندارند. گاهی نیز درختان از نظر ظاهری دچار خسارت می شوند، خم می گردند و یا تاجشان را از دست می دهند.

مدیریت: هرس مناسب در زمان مناسب برای کاهش خسارت ناشی از یخ و برف موثر است. بویژه از بین بردن شاخه های ضعیف و نازک در این مورد بسیار اهمیت دارد. از انجام هرس در اواخر تابستان خودداری کنید، زیرا سبب تحریک شاخه های جدید می شود که خود موجب کاهش مواد غذایی موجود در گیاه در طول زمستان می گردد.

جمع آوری برف از درختچه ها ممکن است سبب از بین رفتن جوانه های شکوفه ها شود. وقتی شاخه ها یخزده و شکننده می شوند ، کاری برای زدودن برف ها از روی شاخه ها انجام ندهید. منتظر بمانید تا هوا گرمتر شود و برف ها آب شوند.

                                       عکس از ترکیدن پوست تنه درخت بر اثر سرما

درمان خسارت زمستانه

بسیاری از گیاهان دارای مکانیسم های دفاعی هستند که آنها را از سرمای زمستان محافظت می کند. برخی دچار برگ ریزی می شوند، بعضی دیگر برگ هایشان را لوله می کنند تا کمتر در معرض سرما قرار بگیرند و برخی دیگر نیزاز شیوه های دیگر استفاده می کنند.

پس از یک زمستان بسیار سخت، بسیاری از گیاهان بشدت دچار خسارت می شوند. علائم خسارت شامل بی رنگ شدن و سوختگی برگ های سوزنی و پهن برگ گیاهان همیشه سبز است که نوک آنها دچار سوختگی شده، سیستم ریشه ای آنها دچار مشکل می شود و شاخه ها شکسته می شوند.

 در پایان زمستان، تمامی شاخه های شکسته و مرده را جدا کنید. اما اگر در بخش خارجی تنه،  قسمت های سبز رنگ مشاهده می شود، از جدا کردن آنها اجتناب ورزید.

 خسارات زمستانه معمولا در اوایل بهار و آغاز فصل رشد در بهار مشخص می شود. در این زمان شاخه های مرده را هرس کنید. اگر بی رنگی برگ های سوزنی برگان شدید نباشد ، می توانند دوباره در ساقه های خسارت ندیده شروع به رشد کنند.

درختان پهن برگی هم که شاخه هایشان خسارت اساسی ندیده باشد ، مجددا شروع به تولید جوانه های رویشی می کنند. استفاده از کود در خاک اطراف گیاهان خسارت دیده ، بهمراه آبیاری از آسیب سرمای زمستانه بنحو قابل توجهی می کاهد.

روش های جلوگیری از سرمازدگی درختان:

1. از گونه هایی استفاده شود که در فضای مورد نظر مقاوم باشند و از کاشت گیاهانی که نسبت به دمای پایین هوا حساس هستند خودداری کنید. گیاهانی که بومی منطقه هستند نسبت به سرمای محیط مقاومت پیدا کرده اند و نسبت به گونه های مناطق دیگر دچار خسارت کمتری می شوند.
2. از دادن کودهای ازته در اواخر تابستان و اوایل پاییز خودداری کنید. کودهای دارای ازت بالا موجب می شوند که شاخه های جدیدی رشد کنند که نسبت به سرمای هوا حساس هستند. کوددی باید در اواخر فصل صورت گیرد و از میزان کمی کودهای ازته آهسته رهش استفاده گردد تا گیاهان و ریشه های آنها را برای فصل خواب آماده سازند.
3. درختان و درختچه ها را اگر دارای خاک خشک هستند ، در تابستان و در طول فصل های پاییز و زمستان آبیاری کنید. درختان و درختچه ها هوای سرد را در خاک مرطوب بهتر تحمل می کنند. استفاده از یک لایه مالچ روی خاک، سبب حفظ رطوبت خاک می شود و به سیستم ریشه ای کمک می کند تا از خسارت زمستانه در امان بمانند.
4. گیاهان همیشه سبز پهن برگ را که نسبت به سرما حساسند را در مناطقی مانند شمال، شمال غرب یا غرب ساختمان یا حفاظ بکارید تا گیاهان را از وزش بادهای سنگین و آفتاب سوزاننده تابستان محافظت کنند. این عمل ، رشد بهاره را به تعویق می اندازد و لذا از آسیب سرمای دیر رس بهاره روی رشد جوانه های جدید جلوگیری می کند.
5. برنامه کاشت نهال ها و درختچه های خود را جلو بیندازید تا کمتر دچار خسارت زمستانه شوند.
6. در مناطقی که احتمال خطر سرمای دیر رس بهاره است با توجه به تاریخ گلدهی ارقام مختلف یک گونه درختی می‌توان از ارقام دیر گل استفاده کرد. این ارقام با توجه به دیر بازکردن گل کمتر با سرما‌های دیر رس بهاره مواجه می‌شوند .
7. استفاده از ترکیبات شیمیایی مانند هورمون نفتالین استیک اسید در بهار موجب تا خیر ۲-۱ هفته ای در زمان گلدهی درختان می‌گردد.
8. پاشیدن آب بر روی شاخه‌های درختان میوه در دمای صفر درجه سانتیگراد موجب تشکیل یخ می‌شود. به ازای هر لیتر آب که تبدیل به یخ می‌شود ۸۰ کیلو کالری گرما آزاد می‌شود. گرمای آزاد موجب  تشکیل یک لایه نسبتا عایق یخ در اطراف جوانه شده وسبب می گردد تا دمای جوانه از صفر درجه سانتیگراد پایین ترنیاید. برای این منظور می‌توان از سیستم آبیاری بارانی استفاده کرد و یا توسط محلول پاش‌ها روی درختان میوه آب پاشید. پاشیدن آب باید در دمای صفر درجه سانتیگراد انجام گیرد.

9. برای  محافظت  گیاهان در برابر سرما و یخبندان، خاک باید مرطوب و عاری از علف‌های هرز و شخم نخورده باشد. زیرا خاک شخم خورده سریع‌تر سرد می‌شود، همینطور خاک های مرطوب سبب محافظت گیاهان در برابر سرما می شود.

10. یکی دیگر از راهکارهای مقابله با سرمازدگی پاییزه و زمستانه ،مانعت کشاورزان از انجام هرس پاییزه است .اگر هرس شدید باشد، مقاومت گیاه در برابر سرما از دست می‌رود و آبی که در آوندها وجود دارد، دچار سرمازدگی می گردد.

11. : باید نسبت به حفاظت درختان از آفات و بیماریها قبل از شروع فصل سرما اقدام جدی کرد. زیرا آفات باعث ضعیف شدن گیاه شده و  بیماری‌های قارچی نیز سبب ترک خوردن، ضعیف شدن پوسته گیاه و بدنه درخت می‌شوند، بنابراین این مناطق هنگام فصل پاییز و زمستان در برابر نفوذ سرما، مقاومت خود را از دست می‌دهند.

12. موادی مانند ضد یخ  و ضد باکتری را نیز باید در پاییز و زمستان بر گیاهان پاشید تا از یخ‌زدگی درختان جلوگیری شود،همچنین درختان نباید در فصل سرما دچار سیلاب و آب‌گرفتگی شوند.

    

عکس از روش های جلوگیری از سرما زدگی در درختان

منابع:

1-Winter weather and the damage it can cause to trees. https://www.precisiontreemn.com/tips/winter-weather

2-Winter injury to trees and shrubs. https://mortonarb.org

3- Winter cold and your trees. https://www.woodlandtree.com/terrans-tips

4-Managing winter injury to trees and shrubs. https://www.gardeningknowhow.com/plant-problems/environmental/dessication-in-plants.hm