اثر پتاس در رشد گندم

گندم یکی از کامل ترین غذاهای گیاهی است که نقش مهمی را در تغذیه مردم جهان ایفا می کند. مصرف کودها موجب بهبود عملکرد شده و مقاومت بوته های گندم را در برابر تنش ها و آفات و بیماریها افزایش می دهند. بعلت آنکه کودهای پتاسه در مقایسه باکودهای فسفره و ازته بمیزان کمتری در گندم مصرف می شوند، کمبود این عنصر در گندم بیشتر از سایر عناصر قابل مشاهده است. بنابراین استفاده از کودهای پتاس بالا نقش بسزایی در عملکرد این محصول استراتژیک خواهند داشت. در این مقاله به تاثیر کودهای پتاس بر رشد گندم می پردازیم:

نقش پتاسیم در گیاه گندم

پتاسیم تقریبا در تمامی فرایندهای مورد نیاز برای رشد و تولیدمثل گندم نقش دارد. این عنصر موجب می شود تا مواد حاصل از فتوسنتز به دانه ها رسیده و کیفیت و کمیت آنها افزایش یابد. همچنین پتاسیم نقش مهمی در استحکام ساقه های گندم دارد و از خوابیدگی و ورس بوته های گندم جلوگیری می کند. گندم هایی که با کمبود پتاسیم مواجه هستند نسبت به تنش های خشکی و دمایی حساس ترند. همچنین در برابر آفات، بیماری ها و حملات نماتدها مقاومت کمتری دارند. این عنصر علاوه بر افزایش عملکرد ، ماندگاری و انبارداری دانه های گندم را نیز تسیع می بخشد.

کمبود پتاسیم در چه خاکهایی به وجود می آید؟

اکثر نقاط ایران دارای پتاسیم کافی برای رشد بهینه گیاه هستند. اما تنها 1 تا 2% پتاسیم خاک بطور بالقوه قابل دسترسی برای گیاه است. به طور کلی قشر پوسته زمین حاوی مواد معدنی پتاسیم دار قابل توجهی است. از طریق هوازدگی این مواد معدنی، پتاسیم در دسترس گیاه قرار می گیرد. حداقل 200 میلی گرم بر متر مربع پتاسیم برای رشد بهینه گیاه مورد نیاز است. پتانسیل خاک های با بافت درشت و متوسط مانند شنی و لومی که برنگ های تیره یا خاکستری بوده و یا خاک های آلی، بیشتر دچار کمبود کلسیم هستند. خاکهای درشت بافت آبیاری شده که به شدت مورد کشت قرار می گیرند و با سیب زمینی، چغندرقند یا یونجه در تناوب هستند، احتمالاً به پتاسیم بیشتری نیاز دارند.

علائم کمبود پتاسیم

کمبود پتاسیم در گندم موجب ایجاد لکه های نکروزه در حاشیه برگ های پایینی می شود که بسرعت به نوک و حاشیه برگ ها گسترش می یابند. کمبود این عنصر سبب می شود تا از کمیت و کیفیت خوشه ها و دانه های گندم کاسته شده و دانه ها چروکیده و ریز شوند. از مهم ترین علائم کمبود پتاسیم در گندم، ضعیف شدن ساقه و خوابیدگی آن(ورس) است. در اثر کمبود پتاسیم مقاومت گندم به آفات و بیماری های گیاهی از جمله سفیدک حقیقی گندم کاهش می یابد.

مزایایی استفاده از کودهای پتاسه برای گندم

1- افزایش مقاومت گیاه گندم نسبت به افتادگی ساقه (ورس)

2- افزونی مقاومت گندم در مقابل تنش های  شوری، خشکی و دمایی

3- ازدیاد تحمل گیاه به آفات و بیماری ها

4- افزایش کیفیت، طول عمر و انبارداری دانه های گندم

5- تشدید فرایند فتوسنتز در گیاه و افزایش تولید گندم در واحد سطح

6- تسریع در رسیدگی محصول

توصیه کودی پتاسیم در گندم

از 2690 کیلوگرم بر هکتار پتاسیم بکار رفته در یک هکتار، 18 کیلوگرم بر هکتار آن درون دانه ها و 54 کیلوگرم بر هکتار آن در ساقه تجمع می یابد( جدول ذیل). برخلاف فسفر و نیتروژن، پتاسیم نقشی در مواد آلی موجود در بافت گیاه ندارد و به صورت یونی در داخل سلول ها و بافت ها می ماند. پس از آنکه ساقه های گندم برداشت شده به خاک بازگشت، مقادیر زیادی پتاسیم  (75%) دوباره به خاک برای استفاده در کشت های بعدی آزاد می گردد.

بطور کلی مصرف پتاسیم درحالت عادی باید بر اساس آزمون خاک و با توجه به نیاز گیاه گندم به پتاسیم صورت پذیرد. درصورتی که امکان آن نباشد براي توصیه مقدار کاربرد کودهاي پتاسیمی، کوددهی باید با توجه به سابقه کاشت، عملکرد مورد انتظار و میزان برداشت پتاسیم توسط گندم از خاك و زیر نظر کارشناس تغذیه گیاهی آشنا با شرایط منطقه صورت پذیرد. با توجه به مصرف کمتر کودهای پتاسیمی نسبت به کودهای ازته و فسفره، در بسیاری از موارد مقدار برداشت پتاسیم از خاک بیشتر از سرعت آزاد سازی این عنصر از کانی های موجود در خاک می باشد و لذا نیاز به کوددهی می باشد. همانگونه که پیشتر اشاره شد کمبود پتاسیم در خاك‌هاي با بافت سبک و شنی بیشتر متداول است وگیاه گندم در مرحله ساقه رفتن بیشتر از سایر مراحل به پتاسیم احتیاج دارد. کاه گندم منبع با ارزشی است که حدود 75 درصد از پتاسیم جذب شده توسط گیاه در ترکیب آن قرار می‌گیرد. حد بحرابی پتاسیم قابل دسترس موجود در خاک 200 میلی گرم بر کیلوگرم می باشد. در صورتیکه بر اساس آزمون خاک میزان پتاسیم کمتر از این میزان باشد، نتیجه چشمگیری از مصرف کودهای پتاسیم حاصل می گردد و در حالتیکه میزان پتاسیم موجود در خاک بیشتر از این میزان باشد ، نتیجه ای از مصرف کود های پتاسیم در خاک حاصل نمی گردد. با این حال کاربرد پتاسیم بهمراه آب آبیاری موجب عملکرد بهتر گندم زمانی که میزان پتاسیم در خاک کافی بنظر می رسد می باشد. در زراعت دیم به دلیل اینکه اغلب مزارع داراي پتاسیم بالا می‌باشند مصرف پتاسیم توصیه نمی‌شود.

اصلی ترین زمان مصرف کود پتاسه برای مزارع گندم، در زمان کاشت و نیز در طول فصل رشد این گیاه می‌باشد. گیاه گندم در ابتدای فصل نیاز بالایی به نیتروژن دارد؛ اما پس از آن استفاده از کودهای پتاس بالا برای گندم اهمیت زیادی دارد، زیرا وجود پتاسیم برای گندم جهت افزایش عملکرد و مقاومت گیاه ضرورت دارد. از انواع متداول کودهاي پتاسیمی می‌توان به سولفات پتاسیم، نیترات پتاسیم و کلرید پتاسیم با مقادیر 50 و 60 درصد اکسید پتاسیم (K2O) اشاره نمود. در بسیاري از موارد بین این کودها تفاوتی از لحاظ اثر بخشی وجود ندارد. اما از مصرف کلرید پتاسیم در خاک های شور باید اجتناب کرد. هرچند میزان پتاسیم کودها به صورت K2O بیان می شود، ولی چنین ترکیبی در کودها وجود ندارد و به این شکل جذب گیاه نشده و در آن یافت نمی شود. اگرچه مقادیر آنالیز خاک و بافت گیاهی معمولاً بر حسب درصد پتاسیم (K) بیان می شود، اما توصیه های کود به صورت K2O بیان می شود. برای تبدیل  K به K2O، میزانK  را در2/1 ضرب کنید. و برای تبدیل  K2O به K ، میزان K2O را در ضریب 83/0 ضرب کنید.

مصرف هیومیک اسید نیز سبب می شود پتاسیم غیر قابل جذب و درشت مولکول ، کلاته شده و در اختیار ریشه قرارر گیرد. کودهای پتاسیمی بایستی از انحلال پذیری بالایی برخوردار باشند تا بخوبی جذب گیاه شوند. بطور کلی دو نوع پودری و مایع از کود های پتاسیم وجود دارد که انواع مایع آن دارای اثر سریع و انحلال پذیری بیشتری نسبت به فرم پودری هستند. هنگام کاشت محصول بهتر است از نوع پودری آن استفاده شود و در طول دوره کاشت از انواع کودهای مایع و جامد شرکت البرز بهسم بسته به شرایط و بصورت محلول پاشی برگی و کود آبیاری می توان استفاده کرد.

منابع

1. Importance of Potash in Wheat Crop. https://www.digitrac.in
2. Potassium-   Nutrient Management. https:// www.cropnutrition.com
3. Potash for Cereals: Potash Development Association. https://www.pda.org.uk
4. Potassium Deficiency-Wheat. https://www.yara.co.uk
5. Wheat Nutrition and Fertilizer Requirements. https:// open. Alberta.edu
6. Optimizing Rates and Application Time of Potassium Fertilizer. https://www.deuyter.com